Zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych

publikacja: 2015-12-20, sekcja: prawo cywilne

Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie cywilnym może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Roszczenie to przysługuje każdej osobie fizycznej jeżeli jej dobro osobiste zostało naruszone. Ponadto, z powyższym roszczeniem mogą wystąpić również osoby prawne, bowiem zastosowanie zawarte art. 448 KC odnosi się również do ich ochrony.  

Jak wskazuje art. 448 KC w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Regulacja ta stanowi więc podstawę dochodzenia dwóch roszczeń przez osobę pokrzywdzoną, tj. zadośćuczynienia płatnego bezpośrednio pokrzywdzonemu oraz odpowiedniej sumy pieniężnej na cel społeczny, płatnej na rzecz wskazanej przez pokrzywdzonego organizacji. To od pokrzywdzonego zależy decyzja, czy żądać będzie zadośćuczynienia, czy  zapłaty odpowiedniej sumy na rzecz społeczny (decyzja, jaką z form rekompensaty wybrać może być uzależniona np. od charakteru wykonywanej pracy przez pokrzywdzonego, jeżeli bowiem pełni funkcję publiczną, żądanie zbyt dużej kwoty zadośćuczynienia może zostać negatywnie odebrane).

Przesłanką odpowiedzialności z art. 448 KC jest nie tylko bezprawne, ale i zawinione działanie sprawcy naruszenia dobra osobistego. Działanie zawinione oznacza, że podstawą zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny będzie każde zawinione działanie sprawcy, a więc zarówno w przypadku winy umyślnej, jak i winy nieumyślnej. ( tak SN w wyroku z dnia 12 grudnia 2002 r. V CKN 1581/00).

Jak możemy przeczytać w orzeczeniu Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 21 sierpnia 2015 r. I ACa 227/15 „Fakultatywność zadośćuczynienia, o którym mowa w przepisie art. 448 KC oznacza, iż przyznanie poszkodowanemu ochrony w tej właśnie formie zależy od oceny sądu, opartej na analizie okoliczności konkretnej sprawy. Nie oznacza to przy tym dowolności w podejmowaniu decyzji przez sąd, który może odmówić zasądzenia sumy pieniężnej wówczas, gdy stwierdzi - w oparciu o zobiektywizowane kryteria - że nie zachodzi potrzeba zadośćuczynienia za krzywdę moralną poprzez jej zrekompensowanie w formie pieniężnej. Swoboda decyzji sądu odnosi się do oceny tego, czy w danej sytuacji zadośćuczynienie jest odpowiednim sposobem rekompensaty krzywdy, czy też przeciwnie, istnieją dostateczne możliwości naprawienia krzywdy w drodze zastosowania środków ochrony niemajątkowej”

Przykłady naruszenia dóbr osobistych w orzecznictwie

W wyroku  Sądu Apelacyjnego w Krakowie - I Wydział Cywilny, z dnia 9 stycznia 2015 r. I ACa 1452/14.  Możemy przeczytać:

„ 1. W sytuacji, kiedy powód nie wyraził zgody na publikację jego danych, przesądza on bezprawność działania autorki artykułu, a mając na uwadze jego jednoznaczny i imperatywny charakter, w połączeniu z wynikającym z art. 12 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 roku Prawo prasowe (Dz.U. z 1984 r. Nr 5, poz. 24) obowiązkiem szczególnej staranności i rzetelności dziennikarza oraz obowiązkiem ochrony dóbr osobistych informatorów i innych osób, które dziennikarzowi okazały zaufanie, przesądza winę autorki artykułu, mająca co najmniej postać niedbalstwa.

2. Informacje o stanie zdrowia i związanym z tym zdrowiem ryzyku, są informacjami dotyczącymi szczególnie wrażliwej sfery prywatności, a w sytuacji, gdy ryzyko to wiązało się z zarażeniem bardzo niebezpieczną, zakaźną chorobą, krzywda jest szczególnie głęboka. Oczywistym zaś jest, że charakter i głębokość tej krzywdy ma istotne znaczenie dla wysokości zadośćuczynienia, którego główną funkcją jest funkcja kompensacyjna.”

Czytając orzeczenia z innej kategorii możemy dojść do wniosku, że osadzenie skazanego bez zapewnienia mu minimalnej powierzchni w celi zazwyczaj godzi godność tej osoby. „Do kwestii tej nie można jednak podchodzić mechanicznie i w takim wypadku oceniać należy tak długotrwałość przebywania w przeludnionej celi, jak też uciążliwości wynikające z pozostałych warunków odbywania kary pozbawienia wolności”  ( tak w wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi - I Wydział Cywilny z dnia 21 sierpnia 2015 r. I ACa 227/15)

Kolejnym przykład, jaki można przytoczyć został zawarty w tezie orzeczenia SA w Białymstoku z dnia z dnia 7 listopada 2014 r. I ACa 416/14, zgodnie z nim „Na gruncie prawa cywilnego możliwość znieważenia innej osoby pod jej nieobecność ogranicza się wyłącznie do przypadków zniewagi dokonanej publicznie lub w zamiarze, aby do tej osoby dotarła. Jedynie bowiem w tych przypadkach - poza znieważeniem osoby w jej obecności - można atak na chronioną sferę osobowości innego człowieka przypisać autorowi wypowiedzi znieważającej. W innych, jeżeli nawet wypowiedź o treści znieważającej dotrze do osoby, której dotyczy, będzie to wynikiem działania kogo innego; wówczas co najwyżej może powstać kwestia zniewagi ze strony tego "kogoś".”

 

 

-----
Zapraszamy do przeczytania innych artykułów z sekcji prawo cywilne oraz kontaktu z naszymi prawnikami.
Kancelaria świadczy także porady prawne przez Internet, zapraszamy do wypełnienia bezpłatnego formularza wyceny usługi.