Uchylenie obowiązku alimentacyjnego z datą wsteczną

publikacja: 2014-07-16, sekcja: prawo rodzinne

W myśl art. 138 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Ustawodawca stworzył tym samym możliwość wystąpienia z powództwem o zmianę bądź uchylenie obowiązku alimentacyjnego.

Zgodnie z normami prawa procesowego (art. 32 k.p.c.) powództwo o roszczenie alimentacyjne oraz                o ustalenie pochodzenia dziecka i związane z tym roszczenia wytoczyć można według miejsca zamieszkania osoby uprawnionej. Tym samym jeśli na przykład ojciec, który uważa, że alimentowane przez niego dziecko utrzymuje się same wskutek podjęcia pracy zarobkowej i decyduje się w związku z tym na wytoczenie powództwa powinien złożyć pozew przeciwko synowi w sądzie miejsca zamieszkania syna. Należy jednak mieć na uwadze, co podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 maja 1999 r. (sygn. akt I CKN 274/99), że podstawą powództwa z art. 138 KRO może być tylko zmiana stosunków, która nastąpiła nie wcześniej niż po uprawomocnieniu się wyroku zasądzającego alimenty.

Często w takich przypadkach dochodzi do sytuacji, że zobowiązany wnosi o stwierdzenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego z datą wsteczną.  Nie musi to być spowodowane niestarannością, może wynikać po prostu z braku wiedzy – np. dziecko ukrywało przed rodzicami fakt podjęcia pracy i posiadania tym samym źródła dochodu. Normy prawne nie przewidują jednak ograniczeń od kiedy tj. od jakiej daty wstecz zobowiązany może wnosić o uchylenie obowiązku alimentacyjnego. Biorąc jednak pod uwagę pozostałe przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, strona pozwana zawsze ma prawo podnieść zarzut przedawnienia. Zgodnie z art. 137 § 1 roszczenia o świadczenia alimentacyjne przedawniają się z upływem lat trzech. Można by więc wobec tego przyjąć, że nie można domagać się stwierdzenia wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego więcej niż 3 lata wstecz albo sąd orzeknie wygaśnięcie obowiązku wcześniej (np. 5 lat wstecz) jednakże uprawniony zwróci otrzymane świadczenia jedynie za 3 ostatnie lata. Warto w tym miejscu podkreślić, że zarzut przedawnienia musi zostać podniesiony przez stronę stosunków alimentacyjnych. Nie ulega przedawnieniu prawo do żądania świadczeń alimentacyjnych, lecz jedynie wsteczne roszczenie             o alimenty za każdorazowy okres 3-letni.

W wyroku z dnia 27 lipca 1999 r. Sąd Najwyższy oddalił kasację w sprawie o uchylenie obowiązku alimentacyjnego, orzekając, że powództwo o uchylenie alimentów nie może zmierzać do weryfikacji prawomocnego orzeczenia sądu dotyczącego obowiązku alimentacyjnego (…) Przesłanką tego powództwa jest bowiem zmiana stosunków, o której mowa w art. 138 k.r.o. (sygn. akt I CKN 687/98). Zarówno w orzecznictwie jak i w doktrynie utarł się pogląd, że zmiana stosunków powinna mieć charakter istotny. Istotność tej zmiany każdorazowo podlega ocenie sądu rodzinnego . Zmiana może dotyczyć zarówno sytuacji uprawnionego, jak i zobowiązanego poprzez pogorszenie albo poprawę ich sytuacji materialnej, co może skutkować zmianą wyroku alimentacyjnego, jeżeli w ocenie sądu rodzinnego będzie miało charakter istotny (Krystyna Gromek „Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz” 2013).  Należy również pamiętać, że zgodnie z treścią art. 133 § 3 k.r.o. rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.

Sąd Najwyższy podejmując próbę interpretacji przepisu art. 138 k.r.o. zauważył również, że środkiem prawnym wyłączającym dopuszczalność skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, w razie zmiany stosunków, jest pozew o obniżenie, podwyższenie lub wygaśnięcie alimentów (postanowienie z dnia 18 maja 2010 r., sygn. akt III CNP 10/10). Wystąpienie z takim powództwem wyłącza więc możliwość skorzystania z instytucji uregulowanej w art. 4241 § 1 k.p.c. tj. żądania stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego wyroku sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, które byłoby co do zasady dopuszczalne jeżeli przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda,            a zmiana lub uchylenie tego wyroku w drodze przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe .

-----
NOWOŚĆ! Poradnik "Rozwód i separacja, kompendium wiedzy", zawierający odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania w trakcie spraw rozwodowych, dotyczących separacji oraz unieważnienia małżeństwa.
Publikacja dostępna online w formie elektronicznej, po zakupieniu przesyłana na skrzynkę pocztową w ciągu kilku minut.
 
Zapraszamy do przeczytania innych artykułów z sekcji prawo rodzinne oraz kontaktu z naszymi prawnikami.
Kancelaria świadczy także porady prawne przez Internet, zapraszamy do wypełnienia bezpłatnego formularza wyceny usługi.